تاثیر دستورالعمل مهندسی ارزش در دوره ساخت به عنوان محرک صنعتی‌ سازی در صنعت احداث

مهندسی ارزش(Engineering Value) کوششی سازمان یافته و گروهی برای تحلیل کارکرد سیستم‌ها، تسهیلات، تجهیزات یا خدمات در سازمان‌ها با هدف تحقق کارکرد واقعی با حداقل هزینه در چرخه عمر پروژه است؛ به گونه‌ای که راه‌حل‌های ارائه شده سازگار با کیفیت و ایمنی مورد نظر باشد. سازمان برنامه و بودجه با توجه به رسالت ذاتی خود به عنوان سیاست‌گذار حوزه عمرانی و صنعت احداث کشور با صدور دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و نشریات الزام‌آور با موضوع مطالعات مهندسی ارزش در دوره پیش از عملیات اجرا و ساخت و همچنین در دوره ساخت به این مهم پرداخته است که در نوشتار حاضر به بررسی ارتباط مهندسی ارزش با صنعتی‌سازی در بستر این دستورالعمل پرداخته شده است.
بخشنامه شماره ۱۳۷۹۳۲/۱۰۱ مورخ ۲۹/۷/۱۳۸۳ با موضوع دستورالعمل مهندسی ارزش در دوره ساخت( نشریه شماره ۲۹۰ )سازمان برنامه و بودجه که کلیه دستگاه‌های اجرایی، مهندسان مشاور و پیمانکاران را ملزم به اجرای آن در طرح‌های عمرانی می‌کند، به صورت بالقوه می‌تواند محرکی در رویکرد صنعتی‌سازی در صنعت احداث تلقی شود.
مطابق ماده ۲ این نشریه، پیشنهاد تغییر با نگاه مهندسی ارزش عبارت است از پیشنهادی که در مدت پیمان از سوی پیمانکار و به منظور کاهش هزینه‌های اجرا، بهره‌برداری و نگهداری، ارتقای کارایی یا سایر منافع کارفرما ارائه می‌شود و در عین حال کارها باید با کیفیتی بهتر یا طبق پیمان انجام گیرد. در صورت پذیرش پیشنهاد تغییر توسط کارفرما بخشی از صرفه‌جویی‌های به دست آمده به پیمانکار پرداخت می‌شود.

مهمترین شروطی که پیشنهاد تغییر باید دارا باشد، به شرح زیر است:
-عملکردهای نهایی را کاهش ندهد.
– باعث کاهش استانداردهای ایمنی و طراحی عمر بهره‌برداری، سهولت، نگهداری و ظاهر مطلوب نشود.
– باعث تأخیر در تحویل پروژه نشود.
– اثرات منفی زیست محیطی به دنبال نداشته باشد.
-پیشنهاد تغییر باید هزینه‌های کل واقعی طرح (هزینه‌های ساخت، بهره برداری، نگهداری و پشتیبانی طول عمر پروژه با توجه به هزینه‌های تهیه و ارزیابی پیشنهاد تغییر) را کاهش دهد.

معیارها و ملاک ارزیابی پیشنهاد تغییر مفهومی و نهایی از منظر فنی شامل استاندارد بودن مبانی طراحی، موارد مربوط به دوره طرح( راه‌اندازی، بهره‌برداری، نگهداری و دوام)، ایمنی و محیط‌زیست، تاثیر بر وضعیت محلی و مطلوبیت ظاهری و از نظر اقتصادی، مقایسه هزینه‌ها، هزینه‌های مربوط به دوره عمر طرح یا پروژه، هزینه‌های تهیه و آماده‌سازی پیشنهاد تغییر و هزینه‌های اجرایی کارفرما است.
سهم پیمانکار از سود ناشی از صرفه‌جویی در پیشنهاد تغییر، بسته به نوع پیمان و شرایط خاص پروژه بین ۲۵تا ۴۵ درصد است.
از جمله موانع اجرایی دستورالعمل یاد شده در پروژه‌های عمرانی می‌توان به کندی گردش کار(نمودار ۱) و تطویل بررسی توسط مهندسان مشاور(مهلت ۲۱ روزه) و استقبال نکردن مشاوران از تغییر طرح به دلایل مختلف اشاره کرد.
با این اوصاف، صنعتی‌سازی با توجه به ماهیت ذاتی خود که شامل کاهش هزینه‌های ساخت، افزایش کیفیت، افزایش سرعت و بالتبع کاهش دوره ساخت و بازگشت سریع‌تر سرمایه (از منظر اقتصادی)، کاهش اثرات زیست محیطی به دلیل ساخت عمده المان‌ها در کارخانه و بالابردن دوام طرح است، می تواند به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها در تحقق مهندسی ارزش در پروژه‌ها و در نهایت ایجاد ارزش برای کارفرما، پیمانکار و در نهایت مصرف کننده نهایی باشد.
نتیجه این که صنعتی‌سازی همواره می‌تواند با ارائه راهکارهای مناسب در فرآیند مهندسی ارزش لحاظ و به کار گرفته شود و از هدررفت سرمایه‌های ملی جلوگیری کند و به توسعه پایدار صنعت ساختمان و احداث بینجامد.