ماهیت و چرایی ایجاد مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی

مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یکی از نهادهای مهم در حوزه بررسی راه،معماری و شهرسازی است که به عنوان تنها سازمان رسمی و مسئول، وظیفه تحقیق و بررسی مسائل مربوط به ساخت و ساز را بر عهده داشته و اهداف و وظایفی را مطابق با اساسنامه خود در دستورکار دارد. این مرکز در حال حاضر زیر نظر وزارت راه و شهرسازی فعالیت می‌کند. همکاری نزدیک مرکز تحقیقات با مراکز علمی، پژوهشی و دانشگاهی زمینه را برای افزایش کیفیت و کاربردی بودن تحقیقات و تامین پشتوانه علمی و تحقیقاتی برای سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های حوزه راه، مسکن و شهرسازی را فراهم می‌کند. در گفتگو با بهروز سرابندی کارشناس ارشد معماری و شهرسازی و دکترای معماری صنعتی و از مدیران سابق مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به بررسی چرایی و اهداف ایجاد این مرکز می‌پردازیم.
در مورد نحوه شکل‌گیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح دهید؟
در شهریور ماه ۱۳۵۲ براساس طرح عمرانی سازمان ملل متحد برای کشورهای در حال توسعه، در قالب دفتر مطالعات و معیارهای ساختمانی وزارت مسکن و شهرسازی اولین گام علمی و عملی و فراگیر در مورد توسعه صنعتی ساختمان در کشور برداشته شد. پس از چندی این دفتر در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار با نام مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن مستقر شد و فعالیت خود را آغاز کرد. اساسنامه این دفتر در تاریخ ۲۰ تیر ماه ۱۳۵۶ با تصویب مجلس شورا و مجلس سنا تصویب و ابلاغ گردید.در اساسنامه مصوب، مقرر گردید این مرکز مستقل و تحت نظر هیئت امنا متشکل از چهار وزیر و به ریاست وزیر مسکن و شهرسازی فعالیت نماید.
هدف از ایجاد مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی چه بود؟
بررسی و اظهارنظر در مورد ساختمان‌های صنعتی و پیش ساخته و روش‌های تولید آنها از اهم وظایف ابلاغ شده این مرکز بود. از جمله مأموریت‌های ذکر شده در اساسنامه، همکاری با موسسات تحقیقاتی مشابه در خارج از کشور با رعایت مقررات مربوطه بود. در راستای تحقق توسعه صنعتی ساختمان، طرح‌های تحقیق و توسعه در عرصه اقتصاد صنعت ساختمان، پژوهش، تجزیه و تحلیل همه جانبه مربوط به صنعت ساختمان و مسکن، روش‌های تولید صنعتی ساختمان، فرایند مدرنیزه کردن این صنعت، بررسی مسائل اقتصادی اجتماعی و فرهنگی مربوط به مسکن، تحقیق در کارایی مواد و مصالح، مهندسی و طراحی محیط، جمع‌آوری و پخش اسناد و مدارک، نظام کنترل کیفی مربوط به صنعت ساختمان و مسکن در زمره مأموریت‌های مرتبط و ابلاغ شده بودند.
راه‌اندازی نمایشگاه در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با چه هدفی انجام شد و چه نتایجی داشت؟
پس از شروع فعالیت مرکز جهت تحقق اهداف پیش گفته و نیز رفع موانع و چالش‌های مربوط به کمبود مسکن با توجه به پیشنهادات متعددی که از شرکت‌های داخل و خارج کشور به مرکز ارائه می‌شد، این مرکز مصمم گردید تا اقدامات لازم جهت راه‌اندازی نمایشگاهی به وسعت ۳۰۰۰ مترمربع در شمال غربی زمین مرکز را انجام دهد. این طور پیش‌بینی شده بود که این سایت شامل ۱۴ واحد مسکن پیش‌ساخته با راه عبور و پارکینگ مستقل و دارای شبکه‌های تأسیسات شهری کامل باشد. این طرح در مدت مطلوب با موفقیت همراه شد و شرکت‌های داخلی و خارجی تحت نظر کارشناسان مرکز به احداث ساختمان‌های موردنظر در این محدوده که اکسپوزر سایت exposure site نامیده می‌شد، اقدام کردند.
تعدادی از خانه‌های پیش‌ساخته درآن زمان (قبل از انقلاب) که در این نمایشگاه ساخته شدند عبارت بودند از: شرکت «تویو Toyo » از ژاپن: احداث یک واحد مسکونی شامل دو اتاق خواب، سالن و کلیه تجهیزات لازم. شرکت « پرینز» از هلند: احداث یک واحد مسکونی شامل سه اتاق، در این واحد مسکونی جهت تأسیسات گرمایشی و آب گرم از انرژی خورشیدی استفاده می‌شد. شرکت «وود کمپوننت» از آمریکا: احداث دو واحد مسکونی متفاوت که یکی دارای دو اتاق خواب و دیگری دارای سه اتاق خواب بود و به صورت پریکت چوبی ساخته شد که برای تأسیسات گرمایشی و تأمین آب گرم از انرژی خورشیدی استفاده می‌شد. شرکت« جنرال الکتریک» از آمریکا (یا گسترش مسکن ایران): یک واحد مسکونی شامل سه اتاق خواب که با سقف مسطح احداث شد. علاوه بر موارد فوق تعداد بیشتری واحدهای مسکونی پیش ساخته احداث شدند که در آن زمان نقش موثری در آگاه‌سازی جامعه مهندسی ایفا کردند. این ساختمان‌ها در حال ساخت و پس از پایان عملیات توسط کارشناسان مرکز مورد بررسی دقیق قرار گرفته و از طرف مرکز به آنها نظریه فنی (آگرمان) داده می‌شد که با اتکا به آن قادر بودند در سطح بخش خصوصی و عمومی بازاریابی و فعالیت نمایند.
فرمودید به ساختمان‌های پیش‌ساخته، پس از پایان عملیات با بررسی کارشناسان مرکز، نظریه فنی (آگرمان) داده می‌شد، توضیح دهید آگرمان چیست؟
آگرمان اظهار نظری فنی است که گروهی متخصص براساس ارزیابی و آزمایش‌های گوناگون تدوین می‌نمایند. آگرمان ضمانت واقعی مصالح و ساختمان‌های پیش ساخته را کاملاً مشخص نمی‌کند بلکه، درصد قابل قبولی را تشریح و تضمین می‌نماید.
روش آزمایش کیفیت و دوام مصالح و سیستم ها به دو صورت امکان‌پذیر است: ۱. مصالح و سیستم‌هایی که از ۱۰ تا ۱۵ سال قبل بکار برده شده‌اند که ارزشیابی آنها برحسب قدمت تجربی گواهی می‌گردد. ۲. مصالح و سیستم‌های نوین که کیفیت و دوام تجربی آنها هنوز تعیین نشده و جهت ارزشیابی زمانی حدود سه الی شش ماه موردنیاز است.
دیگر وظایف مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن که به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تغییر نام یافته، چه بوده است؟
از جمله وظایف دیگر این مرکز عبارتند از: برسی چالش‌های مربوط به سیستم‌های ساختمانی و تجزیه و تحلیل هزینه ساختمان و اجزاء متشکله آن با هدف ارتقاء بهره‌وری و کیفیت ساختمان‌ها و ارتقاء سیستم‌های ساخت؛ مطالعه و تحقیق درباره طرح ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله و سایر عوامل تخریب؛ بررسی شرایط بومی نقاط مختلف کشور اعم از شرایط اقلیمی (آب و هوا و شرایط جغرافیایی) و دیگر شاخص‌های بومی؛ بررسی شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به منظور بهره‌گیری در تحقیقات مرتبط با تولید صنعتی ساختمان؛ بررسی شیوه‌های مدیریت تولید صنعتی ساختمان به منظور انتخاب و ارائه شیوه‌های مناسب جهت بالا بردن بازدهی تولید ساختمان و مسکن و ارتقاء بهره‌وری و کیفیت ساختمان؛ مطالعه و تحقیق به منظور تهیه و تدوین استانداردها، معیارها، ضوابط و آئین‌نامه‌های علمی و فنی اجرایی مربوط به تولید صنعتی ساختمان و ساختمان‌های پیش‌ساخته با توجه به شرایط اقلیمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با همکاری موسسه استاندارد و مرکز تحقیقات صنعتی و تدوین و پیشنهاد استانداردهای گوناگون برای تصویب در مراجع ذیربط و تدوین و انتشار نتایج تحقیقات و پژوهش‌های مرکز.